ဓာတ်ခွဲခန်း စမ်းသပ်မှုများ
ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ဓာတ်ခွဲခန်း စမ်းသပ်မှုများ
ဓာတ်ခွဲခန်းစမ်းသပ်မှုဆိုသည်မှာ သွေး၊ မူးယစ်ရည်၊ သို့မဟုတ် ခန္ဓာကိုယ်မှ အခြားဓာတ်ငွေ့၊ ကင်ဆာသက်သက်ခံပစ္စည်းများကို စမ်းသပ်ခြင်းဖြစ်ပြီး၊ အထူးသဖြင့် ရောဂါများကို ရှာဖွေရာတွင်၊ ကုသမှုအစီအစဉ် ချမှတ်ရာတွင်၊ ကုသမှုအောင်မြင်မှုကို သုံးသပ်ရာတွင်၊ သို့မဟုတ် ရောဂါတစ်ခု၏ တိုးတက်မှုကို စောင့်ကြည့်ရာတွင် အရေးကြီးသော အချက်အလက်များပေးစွမ်းနိုင်သည်။
ကျန်းမာရေးဓာတ်ခွဲခန်း စမ်းသပ်မှုများကို အဓိက ၆ မျိုးခွဲခြားနိုင်သည်။ သို့မှာ —
သွေးဗေဒ (Hematology)၊ ဓာတ်ဗေဒ (Chemistry)၊ ချွဲဗေဒ/ဓာတ်ချွဲဗေဒ (Serology/Immunology)၊ မွှေးဗေဒ (Microbiology)၊ အဆိပ်ဗေဒ (Toxicology) နှင့် ရောဂါဗေဒ/ဆဲလ်ဗေဒ (Pathology/Cytology) တို့ဖြစ်သည်။ ၎င်းအမျိုးအစားတိုင်းတွင် လုပ်ဆောင်သော စမ်းသပ်မှုများသည်ကွဲပြားပြီး သုံးသပ်နည်းလမ်းများလည်း မတူညီပါ။
ဓာတ်ခွဲခန်း၏ မည်သည့်ဌာနတွင်မဆို လက်တွေ့ဓာတ်ခွဲသူများသည် စမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်ပြီး ရလဒ်များကို တိကျမှု၊ အချိန်မီမှု၊ နားလည်နိုင်မှုနှင့်အတူ တင်ပြရုံသာမက၊ နမူနာ စုဆောင်းမှုမှ စတင်၍ စမ်းသပ်ခြင်းနှင့် ဆရာဝန်ထံ အချက်အလက်ပြန်ပေးခြင်းအထိ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်လျှောက်လုံးကို တိကျစွာ စောင့်ကြည့်လေ့လာရပါသည်။
ထို့ပြင်၊ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုချင်းစီကို အမြဲပြန်လည်သုံးသပ်ကာ စမ်းသပ်နည်းလမ်းများကို တိုးတက်အောင်ပြုပြင်ခြင်းဖြင့် လူနာအတွက် အကောင်းဆုံး ပြုပြင်ကုသမှုများရရှိစေရန် ကြိုးစားပါသည်။ ၎င်းတို့ကို
အရည်အသွေးထိန်းချုပ်မှု (Quality Control)၊
အရည်အသွေးအာမခံမှု (Quality Assurance)၊
စုစုပေါင်းအရည်အသွေး တိုးတက်ရေး (Total Quality Improvement) ဟု ခေါ်ကြပါသည်။
လက်တွေ့ဓာတ်ခွဲသူများသည် အရည်အသွေး စံနှုန်းများကို တင်းကျပ်စွာ လိုက်နာရခြင်းဖြင့် လူနာများအတွက် တိကျမြန်ဆန်သော ဝန်ဆောင်မှုများ ပေးနိုင်ရန် အမြဲလိုက်နာကြပါသည်။
၁။ ဓာတ်ဗေဒ (Clinical Chemistry)
ဓာတ်ဗေဒသည် သွေး၊ မူးယစ်ရည်ကဲ့သို့သော ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အရည်များကို စမ်းသပ်ခြင်းဖြစ်ပြီး ဂလူးကိုဇ်၊ အီလက်ထရွိုလိုက်၊ အင်ဇိုင်း၊ ဟော်မုန်းနှင့် လိပ်အမျိုးအစားများစသည့် ဓာတ်ပေါင်းများကို တိုင်းတာသည်။ ၎င်းသည် အင်အားလွှာ၊ အာဗယာန်လုပ်ဆောင်ချက်များကို သုံးသပ်ရန်နှင့် နှလုံး၊ အသည်း၊ ကြွက်သားစနစ်တို့၏ အခြေအနေကို စမ်းသပ်ရန် အသုံးဝင်သည်။
၂။ သွေးဗေဒနှင့် မိုက်ခရိုစကုပ် (Hematology & Microscopy)
သွေးဗေဒသည် သွေးတွင်းရှိ ဆဲလ်များကို လေ့လာခြင်းဖြစ်ပြီး အနီရောင်သွေးဆဲလ်၊ အဖြူရောင်သွေးဆဲလ်နှင့် သွေးပြတ်ဆဲလ်များပါဝင်သည်။ ဆဲလ်အရေအတွက်၊ ပုံသဏ္ဍာန်နှင့် မျိုးကွဲမှားယွင်းမှုများကို စူးစမ်း၍ သွေးနည်းခြင်း၊ ပြင်းထန်သောပိုးဝင်ခြင်းနှင့် သွေးကင်ဆာစသည့် ရောဂါများကို ရှာဖွေရန် အသုံးပြုသည်။
၃။ ချွဲဗေဒနှင့် အန္တိဂျင်စမ်းသပ်မှု (Immunology & Serology)
ဤဌာနသည် ခန္ဓာကိုယ်၏ ကိုယ်ခံစွမ်းအားစနစ်ကို လေ့လာပြီး ရောဂါပိုးများ၊ ဗိုင်းရပ်စ်များ သို့မဟုတ် မိမိကိုယ်ကို တုံ့ပြန်သော autoimmune ရောဂါများအတွက် စမ်းသပ်သည်။ Serology သည် သွေးတွင်းရှိ antibody နှင့် antigen များကို စမ်းသပ်ရာတွင် အသုံးပြုသည်။ ၎င်းသည် တုပ်ကွေး၊ HIV၊ ဗီရပ်စ်သွေးလွန်စီးရောဂါများကို ရှာဖွေရာတွင် အထောက်အကူဖြစ်သည်။
၄။ မွှေးဗေဒ (Microbiology)
မွှေးဗေဒသည် ပိုးမွှားများကို ဖော်ထုတ်ရာတွင် အထူးပြုသည်။ ဥပမာ – ဘက်တီးရီးယား၊ ဗိုင်းရပ်စ်၊ မှိုများနှင့် ပိုးမွှားအကြီးအမွေး။ ရောဂါဖြစ်စေသောပိုးများကို ရှာဖွေပြီး ၎င်းတို့ကို တိုက်ဖျက်နိုင်သည့် ဆေးမျိုးစုံကို သတ်မှတ်ရန် အသုံးဝင်သည်။
၅။ အဆိပ်ဗေဒ (Toxicology)
အဆိပ်ဗေဒသည် ဆေးဝါးများ၊ ဓာတုထုတ်ကုန်များ သို့မဟုတ် မတော်တဆခံရသော အဆိပ်အတောက်များကို ခန္ဓာကိုယ်တွင် ရှာဖွေခြင်းဖြစ်သည်။ မူးယစ်ဆေးစွဲခြင်း၊ ဆေးသုံးလွန်ခြင်းများတွင် အသုံးပြုကြပြီး ဆေးဘက်ပညာ၊ အရေးပေါ်နှင့် တရားဝင်စစ်ဆေးရေးအတွက် အရေးကြီးသည်။
၆။ ရောဂါဗေဒနှင့် ဆဲလ်ဗေဒ (Pathology & Cytology)
ဤဌာနသည် ခန္ဓာကိုယ်မှ ယူထားသော ဆဲလ်နမူနာနှင့် အင်အားများကို မိုက်ခရိုစကုပ်ဖြင့် လေ့လာသည်။ ကင်ဆာ ရောဂါများ၊ ပိုးဝင်ခြင်း၊ ဆဲလ်ဖွဲ့စည်းအပြောင်းအလဲများကို သုံးသပ်ပြီး အတိအကျသော ရောဂါဖော်ထုတ်မှုအတွက် အခြေခံအဖြစ် အသုံးပြုသည်။